Etik

Efenim ahlak ve ahlaksizlik ve ahlaklilik ve hatta ablaklilik da hep birlikte sorumluluk kavramiyla yakindan iliskilidir.canli davranisindan ne kadar sorumludur bu davranisi veya dusunceyi ne kadar kontrol edebiliyor bu onemlidir kisacasi hersey gelip ozgur irade sorusunda dugumleniyor.

Simdi kant efendi kendine yapilmasini istemedigi halde bir baskasinin karisina sulanmissa ahlaksizdir diyebilir miyiz? veya marx kabilesindeki erkekler avdayken gidip karilariyla yatarak, toplumsal acidan karisiklik doguracagi asikar bir duruma yolactigi icin ahlaksizdir diyebilir miyiz?onlarin goruslerine gore deriz. deriz ve ahlaksiz diye adami etiketleriz, onu davranislarindan sorumlu tutariz.

Oysa ki gercekten ahlaksiz olan bu kisi midir? Demek istedigim, kant gidip elalemin karisiyla fingirdesirken bunu ozgur iradesiyle isteyerek mi yapmistir? "Kantin bilinci" midir bu ahlaksizligi yapan, yoksa derinde daha kuvvetli etkenler mi var. genler, hormonlar psikolojik sartlandirma eski tecrubeler ve travmalar... Kant sadece mantik ve bilincten olusan biriymis gibi onu cezalandiriyoruz oysa ki davranisi etkileyen genetik ve kultur gibi unsurlarin buyuk kismi bireyden cok otede olgular tur duzeyinde olgular. bunlarin faturasini, bir iki milyar hucreden olusmus zavalli bir insana kesmek dogru mudur?

Angelina jolie- brad pittin agir tahrigine maruz kaldim o yuzden tecavuz ettim (bilerek edildim)" dersek ozgur iradenin oldugunu dusunenler tarafindan, cinayetten sorumlu tutuluruz. lakin biri sizi laborotuvara kapatip bir suru hormon dayasa ve karisiniza jolie kadinini (pitt erkegini) cikarsa sonuclarindan daha az sorumlu oldugunuz dusunulur. Dolayisiyla bir seyin ahlaki acidan degerlendirilebilmesi icin (sorumlulugunun bulunmasi icin), kendi kendinin nedeni olmasi gerekir, yani neden sonuc iliskisinde sorumlulugunu atabilecegi bir baglantisi olmamalidir. Evrende kendi kendinin nedeni olabilen birsey dusunebiliyor musunuz? boyle bir sey olsa bile, kimin ve neyin kistasina gore degerlendirilebilir? Siz yercekimi yasasini ahlak kavraminin icine koyabilir misiniz veya elektromanyetizma ahlaksizliktir denebilir mi? dolayisiyla, evrensel ahlak diye birsey sozkonusu olamaz.

Burada onemli olan ahlakin varligi icin felsefi olarak bizi ikna etmis olmasina gerek olmayisidir. yani ahlak sosyal yasami duzenleme ve orgutleme aracidir, evrimin epey sondaki donemlerine denk gelir cikisi. bu nedenledir ki sosyal yasami surdurulebilir kilmak icin bazen kisileri sorumlu olmadiklari halde sorumlu tutmamiz gerekir. Kantin komusunun cekici karisina kapilip gitmesi onun birey olarak bir sucu olmasa da, bu durumu ahlaksiz saymak toplumun devamliligi icin sarttir. Fakat cok karmasik bir yapi olan toplumu incelerken hangi hareketin toplumu kisa ve uzun vadede nasil etkileyecegini kestirmek olanaksizdir o yuzden marxin ahlak anlayisi da genel-gecer olamaz.

butun bunlardan cikan sonuc ahlakin evrenselliginin bulunmadigi, yerel durumlar da bile son derece dinamik ve kesinligi bulunmayan, altin bir formulu olmayan bir olgu olusudur. tipki anayasa gibi, kanunlar gibi, ahlak da "oldugu kadar" basarili olmayi umut eder